گروه اجتماعی شمس: فرهنگ عمومی یک جامعه با میزان کتاب‌خوانی آن رابطه مستقیمی دارد و در هرکشوری که آمار مطالعه و کتاب‌خوانی بالاتر است، فرهنگ نیز جایگاه والاتری دارد. یکی از راه‌های کمک به افزایش کتاب‌خوانی در جامعه برگزاری نمایشگاه‌های کتاب است. در همین راستا هجدهمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تبریز درحالی برگزار شد که به دلیل شیوع ویروس کرونا این نمایشگاه با وقفه چهارساله مواجه شده بود.
تبریز؛ پیشگام رویدادهای فرهنگی در کشور
یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طی بازدید از هجدهمین دوره از نمایشگاه بین المللی تبریز، این شهر را پیشگام رویدادهای فرهنگی کشور تلقی کرده و می‌گوید: نمایشگاه کتاب تبریز همیشه شاخص استان‌های کشور و در این دوره نیز پیشگام میزبانی از سبک جدید این رویداد بوده است.
وی با اشاره به این موضوع که سبک نوین نمایشگاه های کتاب کشور از تبریز آغاز شده است، بیان می‌کند: این سبک جدید بر اساس تحلیل نقاط ضعف و قوت دوره‌های قبل تدوین و برای نخستین بار در مرکز این استان به صورت آزمایشی برگزار گردید.
مدل هایپر مارکتی و جای خالی ناشران بومی
برگزاری نمایشگاه کتاب به سبک هایپرمارکتی آنهم برای اولین بار در این سطح گسترده سیل انتقاد و واکنش اهالی هنر و ادب به ویژه ناشران بومی را به همراه داشت. تا جایی که اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مجبور به برگزاری چند جلسه توجیهی با ناشران محلی در راستای تبیین سبک جدید نمایشگاه کتاب شد. علی رغم برگزاری جلسات، در نهایت بسیاری از ناشران به نام بومی و منطقه ای ترجیح دادند که در این دوره نمایشگاه حضور نداشته باشند.
حمید ماهوتی، مدیر عامل نمایشگاه بین‌المللی تبریز نیز از این رویه برگزاری، منتقدانه می‌گوید: در دوره‌های قبلی، نمایشگاه با حضور یک‌هزار ناشر برگزار می‌شد اما عملکرد این دوره نسبت به سال‌های قبل ضعیف‌تر بود.
این در حالیست که معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی این شرایط را به نفع مردم دانسته و اظهار می‌کند: برگزاری نمایشگاه به این شیوه، دسترسی مردم به ناشران معتبر را بالا برده است.
همچنین امسال برای نخستین بار پرداخت هزینه کتب خریداری شده در پایانه‌هایی ثابت بود و دیگر نیازی به پرداخت هزینه در تک تک غرفه‌ها نبود که این موضوع هم با استقبال و اعلام رضایت خریداران کتاب مواجه شد.
از دسته بندی موضوعی تا میزهای آشفته
دسته‌بندی کتاب‌ها بر اساس موضوعات یکی از مواردی بود که مسئولین برگزاری از آن به عنوان نقاط قوت قلمداد می کردند چرا که دسترسی مخاطبین به آثار مورد نیاز را سرعت می بخشید.
نازنین کمالی یکی از خریداران سالن امیرکبیر در گفتگو با خبرنگار شمس بیان می‌کند: دسته بندی موضوعی در نگاه اول مطلوب به نظر می رسید اما گشتن در بین کتاب های قرار داده شده در روی میزها آشفتگی مضاعفی را نشان می داد.
وی ادامه می‌دهد: بنظر می رسد برخی از خریداران در میانه‌ی راه از خرید خود منصرف شده و کتاب را در اولین میز دسترس خود رها کرده اند و این امر منجر به آشفتگی کتب روی میزها و سردرگمی خریداران شده است.
این شهروند تبریزی قرار گرفتن بخش کودکان و نوجوانان در سالن امیرکبیر که دسترسی دشوارتری نسبت به دیگر سالن‌ها داشت ، را از دیگر نقاط ضعف این نمایشگاه برشمرد.
غلبه بخش ادبیات خارجی بر ادبیات ایرانی
در بخش رمان‌ها با یکی ازخریداران مسن گفت‌وگو می‌کنم، وی خودش را علی جلیلوند معرفی می‌کند و درباره دسته‌بندی کتاب‌ها در نمایشگاه کتاب می‌گوید: دسته‌بندی کتاب‌ها را ابتکاری جالب می‌دانم و گمان می‌کنم عموم مردم از این موضوع استقبال کنند، چراکه امکان مقایسه آثار را فراهم می‌کند و در زمان نیز صرفه‌جویی می‌شود.
او بخش ادبیات را پربارتر از سایر دسته‌ها دانسته و می‌گوید: آنچه بیشتر در بخش رمان‌ها به چشم می‌خورد، تعدد رمان‌های خارجی در مقایسه با رمان‌های ایرانی است که آرزو داشتم این‌گونه نبود.
دانشجویان درباره نمایشگاه کتاب چه می‌گویند؟
نمایشگاه کتاب مملو از دانشجویانی است که برای خرید کتاب‌های تخصصی در نمایشگاه حضور یافته‌اند. یکی از دانشجویان رشته روانشناسی با اعلام رضایت از تنوع عناوین و کتاب‌های مختلف تخصصی این رشته سبد خریدش را با ذوق نشان داده و می‌گوید: «کتاب‌هایی که لازم داشتم را خریده‌ام». اما آن‌طرف تر دانشجویان رشته اقتصاد، حقوق و برخی رشته‌های مهندسی از کم بودن منابع درسی این رشته‌ها ابراز نارضایتی می‌کنند.
ابتکاری جدید با نقص فنی متعدد
یکی از ابتکارات امسال نمایشگاه کتاب وجود دستگاه‌های جستجوی آنلاین کتاب بود که به خریداران کمک می‌کند تا کتاب موردنظرشان را جستجو کرده و از موجودی یا عدم موجودی، مکان دقیق و بهای کتاب اطلاعات کافی را به دست آورده و به راحتی آن را پیدا و خریداری کنند اما متاسفانه در همان روز‌های نخست برخی از این دستگاه‌ها از کارافتاده و مفید واقع نشدند.
همچنین با وجود بارکدها در نمایشگاه برای اسکن و نصب اپلیکیشن و جستجوی آنلاین کتاب‌ها، گروهی از مخاطبان از عدم اجرای این برنامه برای کابران غیر اندرویدی گلایه داشتند.
سهم ویژه کودکان و نوجوانان از نمایشگاه کتاب
سالن امیرکبیرِ محل نمایشگاه بین المللی تبریز هم به کودکان و نوجوانان اختصاص یافته بود و مملو از کودکان بود که این رویداد برایشان تازگی داشت و نوجوانانی که برای خرید کتاب درسی و غیر درسی در این نمایشگاه حضور یافته بودند. پدری در اینجا سخن از آشناکردن فرزندش با کتاب می‌گوید. او کتاب می‌خرد تا فرزندش بداند که کتاب بهترین راه سرمایه‌گذاری برای فرداست و هیچ کس از خرید کتاب ضرر نکرده است.
جدا بودن بخش کودکان و نوجوانان از سایر غرفه‌ها یکی از موضوعات مورد رضایت خانواده‌ها و البته کودکان و نوجوانان بود که برنامه‌های متناسبی با میانگین سنی آنان در نظر گرفته شده بود که این بخش را تبدیل به یکی از بخش‌های جذاب نمایشگاه کرده بود.
یکی از اصلی‌ترین دلایل نارضایتی مخاطبان این بخش، افزایش قیمت کتاب‌ها به ویژه کتاب‌های تستی و کنکوری بود. این نارضایتی با وجود توزیع بن سه میلیاردی شهرداری تبریز در میان دانش آموزان بوده که ظاهرا کفاف خرید کتاب را نداده بود.
همچنین یکی از بخش‌های جدید و البته جذاب برای مخاطبان هجدهمین نمایشگاه کتاب تبریز، برگزاری نقد کتب مختلف با حضور نویسندگان، منتقدین و علاقمندان حوزه کتاب بود که با استقبال حاضرین در نمایشگاه هم مواجه شد.
نمایشگاه کتاب از دید غایبین و حاضرین
آقای زارع، از جمله انتشاراتی‌هایی بود که در این نمایشگاه حضور نداشت. وی این سبک جدید از برگزاری رویداد را هم برای ناشران و هم برای مردم نامناسب دانست و می‌گوید: من در جلسه توجیهی ارشاد درباره این نحوه از برگزاری قانع نشدم و همانجا هم مطرح کردم که شکل برگزاری نمایشگاه مناسب و کارشناسی شده نیست و با نارضایتی مردم از نمایشگاه مواجه خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: یکی از نقاط منفی این نمایشگاه این بود که ناشر حق نداشت تمام ۳۰۰ عنوان کتاب خود را بیاورد و باید طبق گزینش ارشاد تعداد محدودی از کتب خود را عرضه می‌کرد. همچنین قانون حق ارسال ۵ نسخه از کتب چاپ شده در چهار سال اخیر نیز تصمیم مطلوبی برای ناشران نبود.
اما خانم جعفر زاده، از ناشران حاضر در نمایشگاه کتاب تبریز با بیان اینکه استقبال مردم از کتب با موضوعات عمومی خوب بود، عنوان می‌کند: در بخش‌های رمان، کودک و دفاع مقدس غرفه داشته‌ایم و نمایشگاه امسال هم از لحاظ شرایط و هم میزان فروش رضایت بخش بوده است.
برپایی نمایشگاه کتاب تبریز با حضور ۵۰۰ ناشر
حسن گلی، معاون فرهنگی رسانه‌ای اداره کل ارشاد استان در گفت‌وگو با شمس از شرکت ۵۰۰ ناشر با ۴۰هزار عنوان کتاب خبر داده و توضیح می‌دهد: به دلایل سیاستگزاری و رویه جدید فقط ناشران استانی در این دوره از نمایشگاه اجازه حضور فیزیکی داشتند که ۳۰ ناشر در نمایشگاه حاضر شده بودند.
وی در خصوص غیبت برخی ناشران در این نمایشگاه، اظهار می‌کند: در سبک جدید نمایشگاه؛ قانون عرضه کتب چاپ شده ۴سال اخیر و عدم حضور فیزیکی ناشران و ارائه کتب از طریق خانه کتاب برای ناشران غیربومی، مورد پسند برخی ناشران واقع نشد که به همین دلیل در این نمایشگاه حضور نیافتند.
معاون فرهنگی رسانه‌ای اداره کل ارشاد استان برگزاری این نمایشگاه بعد از چند سال وقفه را حرکتی مثبت دانسته و می‌گوید: علی‌رغم مشکلات اقتصادی و گرانی کتاب، این دوره از نمایشگاه نیز مانند ادوار قبلی با استقبال مردم مواجه شده و بنا بر اعلام خانه کتاب که متولی اجرای این برنامه بودند، میزان فروش کتاب نیز رضایت بخش بوده است.
هجدهمین دوره نمایشگاه بعد از وقفه چندین ساله با تمام تلخی‌ها و شیرینی‌های خود به پایان رسید و باید منتظر ماند و دید که این رویه برگزاری نمایشگاه الگویی برای دیگر شهرها خواهد بود یا نه و تا چه حد از انتظارِ مخاطبان کتاب‌خوان و کتاب‌دوست کشور را برآورده می‌کند.
- نویسنده : مهسا صبحی
