اجتماعی شمس: در راستای اخذ پاسخ سوالات گفت‌وگویی کوتاه ولی صمیمی و صریح با «مسلم نجفی» معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی تبریز داشتیم که به موضوعاتی همچون کمبود دارو در سطح داروخانه‌های شهر تبریز، طرح دارویار و تفاوت داروهای خارجی و ایرانی پرداخته شده است.
متن این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
مشکل کمبودهای مقطعی تعدادی از داروها به صورت کشوری است/ فرهنگ مصرف دارو در جامعه ما ضعیف است
شمس: بررسی میدانی در شهر تبریز نشان می‌دهد طی چند هفته اخیر کمبود برخی داروها مشهودتر بوده است؛ علت اصلی این کمبودها چیست؟!
نجفی: مشکل کمبودهای مقطعی تعدادی از داروها به صورت کشوری است، یعنی اینطور نیست که صرفاً در استان ما بوده باشد. هیچ سالی هم نبوده که ما در برخی از مقاطع کمبود دارو نداشته باشیم.
حدود سه الی چهار درصد داروهای مورد استفاده در کشور به‌طور کامل و به‌صورت داروهای اصلی از خارج وارد می‌شود و با توجه به تحریم‌های ظالمانه اعمال شده توسط کشورهای مستکبر و توسعه‌طلب و مدعیان دموکراسی و حقوق بشر بر کشور ما، در انتقال پول و مبادلات بانکی و ارزی با مشکلاتی روبرو هستیم و واردات این داروها در برخی از موارد با کشورهای واسط انجام شده و در نتیجه تهیه این داروها به کندی صورت می‌گیرد. بنابراین بخشی از کمبود ما ناشی از این مسئله‌ست.
کشورهای غربی ادعا می‌کنند که دارو و تجهیزات پزشکی جزء تحریم نیست، در حالی که در اوج همه‌گیری بیماری کرونا، اجازه ورود ماسک و داروهای بسیار ضروری را به ایران نمیدادند.
حدود ۹۶ درصد از داروهای مورد مصرف در کشور ما خوشبختانه در کشور خودمان تولید می‌شوند، اما از آن جایی که واردات و تهیه حدود ۳۰ درصد از مواد اولیه این داروها نیز از خارج از کشور است، همان مشکلات ازری و انتقال پول و مبادلات بانکی مانع ورود به موقع و کافی مواد اولیه می‌شود.
قیمت‌گذاری دارو بدون درک اقتصادی است و همین علت برخی کمبودهای کاذب دارویی است
در کنار این‌ها ما در کشورمان مشکل قیمت‌گذاری داریم و قیمت دارو بسیار پایین‌تر از قیمت جهانی است، این پایین بودن قیمتها علاوه بر اینکه باعث می‌شود به راحتی امکان قاچاق به خارج از کشور وجود داشته باشد، ریشه بخشی از کمبودهای دارویی کاذب نیز هست. یعنی هزینه‌ها بالاست و برای داروساز تولید یک دارو صرفه اقتصادی ندارد. طبیعی است که وقتی کارخانه داروسازی شروع به تهیه مواد اولیه و تولید داروها می‌کند از نظر اقتصادی هم باید تولید آن برای شرکت مقرون به صرفه باشد. تعدادی از کمبودهای دارویی مانند آنتی بیوتیک‌های خوراکی با قیمت‌های اعلام شده امکان تولید نداشتند و برابر اعلام مسئولین سازمان غذا و دارو خوشبختانه در روزهای اخیر قیمت تعدادی از آن‌ها اصلاح شده و کمبود آن‌ها در طی هفته‌‌های آتی برطرف می‌شود.
با حمایت‌های ویژه دولت افزایش قیمت داروها در طرح دارویار حل شده، به طوری که با هماهنگی‌های لازم با سازمان‌های بیمه‌گر افزایش قیمت را بیمه‌ها به داروخانه پرداخت خواهند کرد و به بیماران دارای نسخه پزشک افزایش قیمت تحمیل نخواهد شد.
هیچ کشوری در دنیا وجود ندارد که همه داروهای تولید شده در آن موجود باشد و بسیاری از کشورها بخشی از نیاز خود را از راه واردات تامین می‌کنند، چرا که نه از نظر علمی و نه از جنبه اقتصادی و حتی تکنولوژی تولید تمامی داروها در داخل به صرفه نیست. اما شرایط کشور ما به گونهای است که باید در مسیر خودکفایی از واردات دارو و مواد اولیه قرار بگیریم و خوشبختانه خواست مردم و همت مسئولین کشور در این مسیر است.
سرانه مصرف دارو در ایران بسیار بالاتر از نرم جامعه است/ اقلام دارویی در نسخه پزشکان ایرانی زیاد است
نکته دیگری هم که وجود دارد این است که باید سعی کنیم با کمک مردم مشکلات فرهنگ استفاده دارو در جامعه را برطرف کنیم. چون در خیلی از موارد شاهد هستیم برخی از بیماران به‌غیر از نسخه پزشک داروهای دیگری را نیز بعضا با اصرار از داروخانه‌ها تهیه می‌کنند و این موضوع هم به کمبود دارو و هم به ایجاد معضلات بهداشتی و سلامت مانند مقاومت به آنتی بیوتیک ها دامن می زند. اغلب بیماران که به پزشک مراجعه می‌کنند اگر داروی کمی برایشان تجویز شود، فکر می‌کنند بیماری‌شان درست تشخیص داده نشده است!
متاسفانه مصرف خودسرانه دارو و بیش از حد نیاز، در کشور و به طبع آن استان آذربایجان‌شرقی بیش از میانگین جهانی است. میانگین اقلام دارویی در جهان حدود ۱/۵ الی ۲ قلم دارو در هر نسخه است و این میزان در ایران حداقل ۲ برابر است.
مصرف خودسرانه دارو، چالش نظام سلامت کشور
موضوع دیگری که ما با آن سروکار داریم و بخشی از کمبودهای دارویی نیز از همین نشأت می‌گیرد، مصرف بی‌رویه و خودسرانه دارو است، متاسفانه آمار مصرف خودسرانه دارو در مقایسه با سایر کشورهای جهان بسیار نگران کننده است، به خصوص در داروهای آنتی بیوتیک‌ها که بحث مقاومت میکروبی نیز به میان می‌آید که بسیار جدی است و باید مورد توجه هم مردم و هم پزشکان قرار بگیرد. این موضوع حتی در خصوص طب سنتی نیز صدق می‌کند. مردم باید بدانند استفاده بی رویه و بدون مبنا از داروهای گیاهی نیز می‌تواند مخاطره آمیز باشد.
بخش دیگری از اشکال کار نیز در همکاران پزشک ماست، تجویز منطقی دارو باید بر اساس نیاز بیمار باشد، منطق این است که بر اساس پروتکل درمانی و تشخیص دارو تجویز شود و بر اساس آن نیز عمل کند. آمار در تجویز منطقی دارو این است که تعداد اقلام تجویزی ما متناسب با آمار جهانی باشد و دارویی بیشتر از نیاز تجویز نشود، البته بخشی از این تجویزهای فراتر از نیاز به‌علت اصرار بیماران و فرهنگ ناصحیحی است که در این خصوص جا افتاده است.
سرانه داروهای تزریقی در ایران بیش از ۲ برابر استاندارد جهانی
در کشور ما، مصرف سرانه داروهای تزریقی در سال بیش از ۲ برابر میانگین جهانی است، این در حالی است که تزریقات، به تنهایی و جدای از عوارض دارو، خود فرآیندی خطرآفرین است.
مصرف داروهاي کورتوني که به منظور کاهش عفونت در بدن تجویز می‌شود نیز بیش از میانگین دنیاست، هم گروه پزشکی بایستی در تجویز این‌ها دقت بیشتری داشته باشند و هم مردم خودسرانه از این‌ها استفاده نکنند.
کمبود ۳۰ الی ۴۰ قلم دارو در آذربایجان‌شرقی/ کیفیت داروی ایرانی؛ مشابه نمونه‌های اصلی خارجی
شمس: در چند قلم دارو کمبود وجود دارد؟
نجفی: در حدود ۳۰ الی ۴۰ قلم دارو کمبود مقطعی داریم، در بعضی از داروهای بیمارستانی، در بحث داروهای آنتی‌بیوتیک که خوشبختانه تا دو سه هفته آینده با اصلاح قیمتها مشکل کمبودشان برطرف خواهد شد و یا یک قلم از ۵۰ قلم داروهای ضدسرطان شاید کمبودهایی باشد.
این نکته را هم مد نظر داشته باشید؛ بخشی از کمبودها اینطور است که نوع ایرانی داروی مایفورتیک که برای جلوگیری از پس زدن پیوند بیماران کلیوی کاربرد دارد به وفور وجود دارد، اما بیماران تأکید دارند که باید خارجی باشد. در حالیکه داروی ایرانی بهترین و بالاترین کیفیت را دارد.
سیاست وزارتخانه این است که ۳۰ درصد داروی خارجی استفاده بشود، ۷۰ درصد داروی ایرانی. در حال حاضر سهمیه داروی مایفورتیک خارجی استان ما از ۳۰ درصد به ۵۰ درصد افزایش یافته است. اما زمانی‌که علی‌رغم وجود نوع ایرانی این دارو با کیفیت عالی، همه بیماران اصرار داشته دارند که نوع خارجی آن را می‌‌خواهیم، طبیعتاً نام این را کمبود می‌گذارند.
داروسازان ما از شرکت‌های اروپایی و آمریکایی هیچ چیزی کم ندارند. در خود تبریز سه کارخانه بزرگ داروسازی داریم که نزدیک به ۶۰۰ قلم دارو با بهترین و بالاترین کیفیت تولید می‌کنند. شاعر می‌گوید که “آن چه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد”. ما متاسفانه می‌بینیم که بعضاً علاقه داریم شیرینی قرابیه یا بربری ما نیز ژاپنی یا آمریکایی باشد، در حالیکه بهترین شیرینی و بربری را در تبریز داریم! و این مثال همان مثل معروف “مرغ همسایه غاز است” محسوب می‌شود.
مصرف بیش از حد سرم در کشور/ کمبود سرم نداریم، اما به‌وفور هم نیست!
شمس: مخاطبان از کمبود سرم‌های تزریقی و شست‌وشو گلایه‌مندند، آیا با وجود مدرن‌ترین واحد سرم سازی خاورمیانه در تبریز در تأمین سرم مشکلی وجود دارد؟
نجفی: مصرف سرم در کشور ما از حد معمول و طبیعی بیشتر است. در حال حاضر بیشتر از ۲ برابر سهمیه‌ای که باید به استان ما تخصیص پیدا کند، سرم دریافت می‌کنیم. ماه گذشته نزدیک یک میلیون بطری سرم در سطح استان توزیع شد. اگر مصرف سرم غیر منطقی و بی‌رویه باشد، خلیج فارس را هم به سرم تبدیل کنیم، کفاف نمی‌دهد!
بسیاری از خانواده‌ها به محض ابتلای فردی از اعضای خانواده به بیماری، بصورت خودسرانه اقدام به تزریق سرم به بیمار و انبار تعدادی سرم در منزل جهت مصرف روزانه بیمار می‌کنند که این عمل با توجه به شرایط کشور و نیاز بیماران حاد به سرم نه تنها شایسته نیست، بلکه مصرف خودسرانه سرم تزریقی بدون نظر پزشک عواقب جبران ناپذیری را برای فرد بیمار خصوصاً افراد دارای بیماری زمینه‌ای به همراه خواهد داشت. این درمان‌های خودسرانه در برخی از مقاطع باعث خواهد شد سرم حتی برای افرادی‌که در بیمارستان‌ها به آن احتیاج مبرم دارند هم نایاب شود.
در بحث سرم کمبود نداریم، اما آنطور هم نیست که بگوییم به وفور هست. سرم شستشو چیز خاصی نیست و می‌توان از همین سرم تزریقی به‌عنوان سرم شستشو استفاده کرد. در حال حاضر اولویت کارخانه‌های سرم سازی با سرم تزریقی است. هفته گذشته نیز چند محموله سرم وارد کشور شد تا کمبودی اگر هست، جبران شود.
شیرخشک‌های رژیمی تماماً وارداتی هستند و فعلاً کمبود کشوری وجود دارد/ در انسولین نه‌تنها کمبود نداریم، بلکه مازاد هم داریم
شمس: در خصوص شیرخشک و انسولین چطور؟ کمبودی وجود دارد؟
نجفی: کمبودهایی که هم‌اکنون در داروخانه‌های سطح استان وجود دارد مربوط به شیرخشک‌های رژیمی است، که این شیر خشک‌ها عمدتا مربوط به برخی نوزادان حساس به لاکتوز یا حساس به پروتئین شیر گاو و یا مبتلا به برخی بیماری‌های متابولیک از جمله فنیل‌کتونوری … می‌باشند. شیرخشک‌های رژیمی صد در صد وارداتی هستند و با سوبسید بالایی وارد می‌شوند. کمبود این نوع شیرخشک در شرایط کنونی یک مشکل سراسری بوده و صرفا مربوط به آذربایجان‌شرقی نیست.
در سال ۱۴۰۰ کمیاب شدن انسولین قلمی به یک چالش جدی برای بیماران دیابتی تبدیل شده بود، اما در حال حاضر بخشی از انسولین‌ها در کشور خودمان تولید می‌شود، بخشی نیز وارد می‌شود که نسبت به گذشته روند واردات بهتر شده و نسبت به ۷ ماه گذشته که بیماران باید صف می‌ایستادند و نوبتی دریافت می‌کردند، بهتر است.
در حال حاضر در انسولین هیچ کمبودی نداریم و حتی مازاد هم داریم. اما چون حاشیه سود فروش انسولین‌ها کم است، از حدود ۴۰۰ داروخانه حدود ۲۵۰ داروخانه تمایل دارند انسولین دریافت کنند. پس با این شرایط ممکن است یک داروخانه انسولین نداشته باشد، اما داروخانه بعدی حتماً دارد و بیماران می‌توانند به راحتی تهیه کنند.
از اینترنت دارو نخرید/ خرید و فروش دارو در فضای مجازی جرم تلقی می‌شود
شمس: بعضاً دیده می‌شود که محصولات دارویی کمیاب در سطح داروخانه‌ها در در فضای مجازی آشکارا تبلیغ و به‌فروش می‌رسد، این کار قانونی است؟
نجفی: بر اساس قوانین موجود، خرید و فروش محصولات دارویی در فضای مجازی عملی مجرمانه است. برای تهیه دارو باید به مراکز مجاز یعنی داروخانه‌ها مراجعه شود. چراکه افراد سودجو با تبلیغ و فروش محصولات دارویی در فضای مجازی اقدام به کلاهبرداری از شهروندان می‌نمایند. علاوه برآن ممکن است داروهایی که به دست مصرف کننده می‌رسد تاریخ مصرف گذشته یا غیرمجاز و تقلبی باشد و نیز به دلیل عدم نگهداری در شرایط لازم فاسد شده باشند. به همین دلیل لازم است که دارو از داروخانه و زیر نظر پزشک و داروساز تهیه و مصرف شود. بنابراین فروش هرگونه داروی مجاز و غیرمجاز در فضای مجازی به علت مقوله مهم دارو و سلامت افراد ممنوع و غیرقانونی می‌باشد.
تنها مجوز فروش از طریق وزارت بهداشت به چند فروشگاه اینترنتی فقط برای مکمل‌های غذایی صادر شده که تعداد آن هم محدود است.
بنابراین شهروندان دارو و حتی مکمل‌های غذایی را از داروخانه‌ها تهیه کنند و هرگز دارو را از فضای مجازی به بهانه کمبود آن تهیه نکنند.
پس از اجرای طرح دارویار داروهای تحت پوشش بیمه افزایش یافت/ قیمت دارو برای بیمار هیچ تغییری نمی‌کند
شمس: از طرح دارویار بگویید؛ سرنوشت قیمت داروها پس از اجرای این طرح چه می‌شود؟
نجفی: در طرح دارویار که از ۲۳ تیرماه سال جاری شروع شده، یارانه دارو که به بخش تولید اختصاص داده شده بود، از طریق بیمه به مصرف‌کننده منتقل می گردد و خط قرمز این طرح این می‌باشد که بیمار هیچ مبلغ اضافه‌ای را از جیبش پرداخت نکند.
در این طرح، ۱۰۴۵ قلم داروهای تولید داخل مشمول تغییر قیمت شده‌اند و این تغییر قیمت به صورت تمام و کمال توسط بیمه پوشش داده می‌شود و مادامی که مردم از مسیر نسخه، دارو را تهیه کنند افزایش قیمت دارو را احساس نخواهند کرد، این در حالی است که با توجه به افزایش پوشش بیمه‌ای، در برخی داروها حتی کاهش قیمت نیز اتفاق افتاده است، اما اگر بخواهند دارو را آزاد تهیه کنند مشمول تغییر قیمت خواهد بود.
۳۶۶ قلم داروی مربوط به بیماری‌های مزمن که تحت پوشش بیمه نبود در این طرح تحت پوشش بیمه قرار گرفت، یعنی این قلم داروها اگر از مسیر بیمه دریافت شوند به دلیل پوشش بیمه‌ای بیشتر نسبت به قبل پرداختی کمتری خواهند داشت.
خوشبختانه با گذشت حدودا ۲ ماه از اجرای این طرح هیچ مشکلی وجود ندارد و از زمان اجرای طرح دارویار، تمام بخش‌های دانشگاه علوم پزشکی و بیمه‌ها بسیج شده‌اند و نظارت‌های لازم را انجام می‌دهند و تقریباً تمام داروخانه‌ها از شروع طرح نظارت و بازرسی می‌شوند.
سامانه تلفنی ۱۹۰ جهت مشاوره، کمبود و شکایت دارویی و سموم/ کمبودهای دارویی را گزارش کنید
شمس: از سامانه ۱۹۰ برایمان بگویید.
نجفی: شماره تماس ۱۹۰ وزارت بهداشت برای راهنمایی و مشاوره درباره انواع داروهای کمیاب، مسمومیت‌های دارویی و نحوه مصرف داروها راه اندازی شده و افراد پیگیر داروهای خاص و یا درخواست راهنمایی در این خصوص می‌توانند از ساعت ۸/۵ صبح الی ۲۰ با این شماره سه رقمی تماس و اطلاعات کامل را اخذ کنند.
هچنین مردم و هم استانی‌های عزیز ما می‌توانند هرگونه کمبود دارویی را از طریق این سامانه پیگیری نمایند.
توزیع واکسن ایرانی آنفلوانزا در داروخانه‌ها با قیمت ۲۱۳ هزار و ۵۰۰ تومان
شمس: درخصوص توزیع واکسن فلوگارد بگویید، آیا در سطح داروخانه‌های شهر تبریز موجود است؟
نجفی: واکسن آنفلوانزا هر سال از طریق واردات در زمان شروع فصل سرما قبل از شیوع ویروس کرونا در داروخانه‌های کشور برای تزریق میان افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای و افراد خاص توزیع می‌شد، اما طی سال‌های گذشته سازمان غذا و دارو با همکاری گروهی از متخصصان امر، به دنبال تولید واکسن آنفلوانزای داخلی برای مردم بوده است و در نهایت امسال استفاده از این واکسن به مراحله اجرا رسید و اکنون در دسترس مردم ایران قرار گرفته است.
براساس اطلاعات موجود سازمان غذا و دارو، این واکسن چهار ظرفیتی نوترکیب آنفلوانزا برای اولین بار در کشور تولید شده و در حال حاضر با قیمت ۲۱۳ هزار و پانصد تومان در داروخانه‌ها توزیع شده است. در حال حاضر، واکسن فلوگارد، برای افراد بالای ۱۸ سال، مجوز تزریق دارد و هموطنان می‌توانند از داروخانه‌هایی که این محصول را در دسترس دارند، برای خرید اقدام کنند.
شمس: سخن پایانی؟
نجفی: با نهایت صداقت حرف زدم و هیچ ناراستی را نگفتم. منکر کمبودها نمی‌شوم، اما افق خیلی روشنی می‌بینم که مشکلات کشور حل خواهد شد. داروهای بدون نسخه که در داروخانه‌ها به فروش می‌رسند نشان از افزایش مصرف دارو آن هم به‌صورت خودسرانه دارد، در این راستا باید فرهنگ‌سازی صورت گیرد که در این میان رسانه‌ها و فضای مجازی نقش به سزایی دارند. اگر روند مصرف بی‌رویه و خودسرانه دارو و تجویز منطقی دارو توسط همکاران پزشک ما اصلاح بشود، قطعاً خیلی از کمبودها نیز برطرف خواهد شد.
انتهای پیام /
- نویسنده : میلاد نوروزی
