سرویس اجتماعی شمس: زمانی که به حریم رودخانه ای تجاوز و اقدام به ساخت و سازهای غیرمجاز مجاز می کنیم، باید منتظر عواقب آن نیز باشیم، خسارت های جانی و مالی که با بروز یک سیل،در نتیجه این ساخت و سازها در حریم رودخانه ها به بار می آید.
طول رودخانه ها و مسیل ها در آذربایجان شرقی ۲۵ هزار کیلومتر است که ۲۵۰۰ کیلومتر از آن به عنوان نقاط حادثه خیز شناسایی شده است.
یوسف غفارزاده، مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی در گفت و گو با خبرنگار شمس در خصوص آزادسازی حریم رودخانه های استان می گوید: در چند سال گذشته، یک هزار کیلومتر از رودخانه های استان بازگشایی و اصلاح مسیر شده است.
وی ادامه می دهد: هر سال سازمان برنامه و بودجه سه تا چهار میلیارد تومان برای آزادسازی حریم رودخانه های استان اعتبار اختصاص می دهد در حالی که این بودجه ناکافی است و با این میزان بودجه، آزادسازی حریم رودخانه ها و اصلاح مسیر آن، زمان بر خواهد بود و ۴۰ سال زمان لازم است تا حریم همه رودخانه های اصلاح شود، در واقع اجرای کامل طرح های لایروبی، آزادسازی حریم و رفع نقاط حادثه خیز رودخانه استان سالانه ۳۰ تا ۴۰ میلیارد تومان اعتبار می طلبد.
به گفته مدیر عامل آب منطقه ای استان، مردم اغلب در کنار رودخانه های کوچک اقدام به ساخت و ساز می کنند، در حالی که خسارت و ضرر و زیان از ناحیه سیل در رودخانه های کوچک بیشتر است و بیش از ۹۵ درصد عوامل انسانی در بروز سیل رودخانه ها دخیل هستند.مردمی که به حریم رودخانه تجاوز می کنند باید منتظر خسارت هایی از جانب رودخانه باشند.
وی با بیان اینکه باید در بین مردم برای جلوگیری از ساخت و سازها در حریم رودخانه ها، فرهنگ سازی شود، اظهار می کند: آذربایجان شرقی از لحاظ موقعیت جغرافیایی و توپوگراقفی، دارای رودخانه های بزرگی است و دومین یا سومین استان سیل خیز کشور است و اغلب بیشترین خسارت سیل در استان مربوط به فصول تابستان است.
غفارزاده اعلام می کند: اصلاح و بازگشایی یکهزار و ۵۰۰ کیلومتر از مسیر باقی مانده از رودخانه های آذربایجان شرقی در دستور کار قرار دارد، با این حال با اعتبارات محدود، سالانه ۳۰ تا ۳۵ کیلومتر امکان لایروبی و اصلاح فراهم است.
وی با بیان اینکه باید از ظرفیت های تمامی دستگاه های اجرایی برای آزادسازی حریم رودخانه های استان بهره مند شد، می گوید: امسال برای نخستین بار با همکاری استانداری و دادگستری آذربایجان شرقی ۱۲۰ کیلومتر از نقاط حادثه خیز رودخانه های استان بدون اعتبارات و با کمک ماشین آلات فرمانداری ها، بخشداری ها و دهداری های استان بازگشایی شده است.
مدیر عامل آب منطقه ای استان تاکید می کند: ریختن برخی از نخاله های ساختمانی در حریم رودخانه ها، قدرت تخریب سیل را بالا می برد، چرا که مسیر عبور آب مسدود شده و در هنگام بروز سیل، این نخاله های تخریب زیادی را منجر می شوند، در آوار برداری های مناطق زلزله زده نیز نباید این نخاله های ساختمانی به حریم رودخانه ها انتقال یابد، چرا که قدرت تخریب سیل بالا می رود و خسارت های جانی و مالی بسیاری بر جای خواهد گذاشت.
علی آخوندزاده ، مدیر مهندسی رودخانه و سواحل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه در ۹۱ درصد موارد اگر پیش بینی ها انجام شود، سیل ها و سیلاب ها قابل کنترل و مهار هستند، اظهار می کند: نقشه برداری ۸۸۰۰ کیلومتر از رودخانه ها، تعیین حریم بستر ۷۷۰۰ کیلومتر و روپرگذاری ۸۵۰ کیلومتر از رودخانه ها و مسیل ها از جمله اقدامات پیشگیرانه این شرکت محسوب می شود.
وی در خصوص حوضه های آبریز آذربایجان شرقی با احتمال وقوع سیل در آنها، می گوید: رودخانه های ارس، سفید رود، ارومیه و قزل اوزن، از جمله حوضه های آبریز استان است که احتمال وقوع سیل در آنها وجود دارد که ۷۷۰۰ کیلومتر از حریم بستر آنها تعیین شده است.
اما ساخت و ساز در حریم رودخانه ضوابطی دارد که به نظر می‌رسد این روزها به فراموشی سپرده شده است.
با توجه به نقشه پهنه بندی زلزله آیین نامه ۲۸۰۰ ایران، روستای X در پهنه بندی زلزله با خطر کم قرار دارد و رعایت آیین نامه ۲۸۰۰ زلزله ایران الزامی اما لازم الجرا نیست. در موارد زیر احداث بنا بایستی با رعایت اصول فنی صورت گیرد.
۱- مناطقی که آب زیر زمینی در آنها بسیار بالاست.
۲- مناطقی که به علت مقاومت بسیار پایین خاک احتمال نشست در آنها وجود دارد.
۳- شیبهای بسیار کم دفع آبهای زاید در آنها با مشکلات عدیده ای مواجه است.
در بخش دیگری از این ضوابط ساخت و ساز آمده است: تعیین حریم این عوارض طبیعی بر اساس آئین نامه مربوط به تعیین بستر و حریم رودخانه‌ها و انهار و مسیل‌ها و شبکه‌های آبیاری و زهکشی (مصوب ۸/۲/۵۳ هیات وزیران صورت گرفته است).
بر طبق آئین نامه فوق الذکر حریم ان قسمت از اراضی اطراف رودخانه، مسیل یا نهر طبیعی یا احداثی یا شبکه‌های آبیاری و زهکشی است که بعنوان حق ارتفاق برای کمال انتفاع و حفاظت آن لازم است و بلافاصله پس از بستر قرار دارد.
در صورتی که در اثر دیوار سازی یک طرف یا طرفین رودخانه یا مسیل یا نهر طبیعی قسمتی از بستر در پشت دیوار احداثی باقی بماند، باقی مانده بستر کماکان ملک دولت است.
دیوار سازی باید به نحوی انجام شود که حداکثر طغیان معمولی در رودخانه یا نهر طبیعی یا مسیل قادر به عبور باشد. طرح و نقشه های مربوط به دیوار سازی باید قبلاً به تصویب وزارت آب و نیرو رسیده باشد.
حریم‌های نهرهای طبیعی یا رودخانه‌ها و مسیل‌ها اعم از اینکه آب دائم یا فصلی داشته باشند از ۱ تا ۲۰ متر خواهد بود که حسب مورد با توجه به وضع رودخانه یا نهر طبیعی یا مسیل از یک طرف یا طرفین بستر بوسیله نیرو تعیین می‌گردد.
اما سوال اینجاست چرا با وجود این همه قانون بر روی کاغذ، آنهم درباره عدم ساخت‌وساز در حریم رودخانه با اجرای ماده ۱۰۰خط بطلانی بر این مواد قانونی کشیده می‌شود، به راستی مقصر کیست؟ مردم، مسئولین یا رودخانه؟ رودخانه‌ای که به اظهارنظر کارشناسان از آن با عنوان رودخانه وحشی نام برده می‌شود و ساختمان‌هایی که بدون در نظر گرفتن حریم قانونی ۲۰ متری در این مسیر بنا شده‌اند.
و اما عاقبت خانه هایی که به حریم رودخانه تجاوز می کنند، چیزی جز تخریب نیست.
