بین‌الملل شمس: به منظور بررسی آخرین تحولات ادلب و واکاوی حوادث اخیر گفت‌وگویی با آصف حاجی‌زاده دکترای روابط بین الملل و مدرس دانشگاه داشتیم، مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
در سوریه شاهد چندگانگی هویتی و تنازع قدرت‌ها هستیم/ آمریکا حامی کردهای شرق سوریه است
شمس: اوضاع حال حاضر ادلب را چگونه ارزیابی می‌کنید و به‌نظرتان سرانجام وضعیت فعلی به کجا ختم می‌شود؟
قبل از ورود به بحث، لازم میدانم چند نکته را یادآوری کنم، گرچه دولت سوریه توانسته است با کمک کشورهای دوست گروه عظیمی از تروریست‌ها چون داعش را در داخل کشور متلاشی کند اما باید پذیرفت که هنوز در داخل سوریه مشکلات اساسی وجود دارد. بخشی از این مشکلات مربوط به وجود چندگانگی هویتی در سوریه است که حمایت هر کدام از کشورهای خارجی از یک گروه هویتی خاص، سبب لاینحل شدن تعارضات گردیده است بطوریکه آمریکایی‌ها در شرق از کردها حمایت می‌کند، روسیه از دولت مرکزی سوریه، ترکیه از سنی‌ها و معارضین و صهیونیست‌ها نیز از برخی گروه‌های تروریست حمایت کرده و بدین طریق آتش منازعات خاموش نمی‌شود و گفتمان برتر هویتی اسلام گرایانه هنوز نتوانسته است بر صحنه سیاسی سوریه حاکم و غالب شده و اتحاد گروهای سیاسی درگیر را فراهم کند. از سوی دیگر قدرت‌های بزرگ و برتر جدا از مصالح مردم سوریه، درصدد پیاده کردن نقشه‌های خطوط انرژی طبیعی(فسیلی) خود بر روی سرزمین سوریه هستند که این اهداف نیز سبب ابزار شدن برخی گروه‌های درگیر در سوریه شده است و مناسبات پیچیده‌ای را رقم زده است.
۴ میلیون شهروند عادی در ادلب زندگی میکنند/ ادلب آخرین سنگر مخالفین در سوریه است
در ارتباط با موضوع ادلب به نظر می‌رسد آنچه در رسانه‌های ایران بیشتر مورد غفلت واقع شده است حضور تقریبا ۴ میلیون سوری در این منطقه است که در شرایط عادی جمعیتی حدود یک میلیون نفر داشته است. به عبارت دقیق‌تر در کنار گروه‌های معارض و حتی تروریستی که در این شهر حضور دارند و طی روند آستانه به صورت تدریجی از حلب، غوطه شرقی و دیگر مناطق جنگی با توافق سه جانبه ایران، ترکیه و روسیه به این شهر منتقل شده‌اند. نزدیک ۴میلیون شهروند عادی نیز در این منطقه تجمیع شده و زندگی میکنند که با توسعه ابعاد درگیری‌ها در این منطقه به سمت مرزهای ترکیه در استان هاتای حرکت خواهند کرد. کما اینکه این امر در طی چند روز گذشته صورت گرفته است.
البته باید این موضوع را در نظر داشت که از روزهای آغازین درگیری بین مخالفین و حکومت، ترکیه جانب مخالفین را گرفت و با گذشت زمان و ورود و بازی تروریست‌ها در زمین مخالفین، مناسبات پیچیده‌ای را ایجاد کرد که ترکیه را در وضعیت متناقضی قرار داد بنابراین ادلب در واقع آخرین سنگر مخالفین در سوریه است و به همین خاطر جدای از بحث مهاجرین، حمایت و دفاع از گروه‌های مخالف در این سنگر، برای دولت ترکیه یک موضوع حیثیتی در بین گروه‌ها و جنبش‌های سیاسی و اسلامی در منطقه و جهان است و به همین خاطر ترکیه سعی می‌کند در این موضوع کوتاه نیاید.
ترکیه می‌خواهد از طریق اروپا روسیه را تحت فشار قرار دهد/ قدرت‌ها به سمت منابع عظیم انرژی هجوم آورده‌اند
شمس: چه عواملی موجب تشدید تنش‌ها در ادلب شد؟
دلیل تنش‌های چند روز اخیر و موضع تند ترکیه در روزهای اخیر نیز در این واقعیت میدانی مستتر است اولا در شرق ادلب و در غرب حلب ترکیه بیش از ۱۲ پایگاه دیدبانی دارد که تمامی تحرکات نظامی را دنبال می‌کند و در برابر پیشروی دولت سوریه برای حاکم شدن بر منطقه ادلب، مخالفین را مورد حمایت خود قرار می‌دهد. حمله هوایی سوریه به یکی از این پایگاه‌ها و کشته شدن ۳۴ سرباز ترکیه و واکنش نطامی این دولت به این حمله، سبب بروز بحران بین دو کشور و روسیه شده است.
البته بنابر ادعای مقامات ترکیه این کشور دیگر توان پذیرش مهاجرین جدید را از خاک سوریه ندارد و همانطوریکه از ساعات اولیه آغاز درگیری شاهد بودیم با اوج گرفتن تنش‌ها ترکیه بدون تعارف با اتحادیه اروپا و هم پیمانان غربی، مرزهای خود با یونان و بلغارستان را باز کرده و در تلاش است تا با فشارهای دیپلماتیک بر اروپایی‌ها در موضوع پناهندگان، آنها را به طور غیرمستقیم برای تحت فشار قرار دادن روسیه تحت تاثیر قرار دهد.
در کنار تمام تحلیل‌هایی که برای نبرد ادلب در چند روز اخیر ذکر شده است به نظر می‌رسد که مهمترین وجه این جنگ و اهمیت معادلات موجود در مدیترانه بر سر منابع عظیم انرژی نادیده گرفته شده است. با حرکت از این وادی می توان گفت که تحلیل رویدادهای ادلب و سوریه در چارچوب مرزهای این کشور نمی‌تواند بازخورد دقیقی از واقعیت میدانی ارائه دهد.
منابع عظیم انرژی کشف شده در دریای مدیترانه طی سال‌ها و علی الخصوص ماه‌های اخیر تقریبا تمامی قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای را به نحوی عازم این منطقه کرده است. تشکیل ائتلاف منطقه‌ای میان مصر، اسرائیل، اردن، قبرس جنوبی و ایتالیا از یک سو و عدم دعوت از ترکیه، لبنان و سوریه به این سازمان نوبنیاد سبب شده است تا تعیین تکلیف بخش دیگر این پازل در شرق مدیترانه با ضرب شصت‌های مختلف سینوسی میان روسیه و ترکیه تعیین شود. با توجه به صحنه ترسیم شده در میدان نبرد ادلب بعید به نظر می‌رسد که تقابل موجود میان نیروهای نظامی ترکیه با ارتش سوریه به یک جنگ فرسایشی بلند مدت منتهی شود.
دولتمردان ترکیه اسلام‌گرا هستند ولی انقلابی نیستند/ ترکیه می‌خواهد از منابع گازی مدیترانه شرقی منتفع شود
شمس: در این میان فکر می‌کنید دولت ترکیه چه اهدافی را در سوریه دنبال می‌کند؟
باید به این نکته توجه داشت علیرغم اینکه دولتمردان ترکیه اسلام گرا هستند ولی نباید اشتباه نمود که آنها رهبران انقلابی‌اند! اسلام گرایان دولت ترکیه میان موضوع منافع ملی و آرمان‌های اسلامی در تناقض هستند به همین خاطر نباید از نظر دور داشت که در کنار ادله ارائه شده از سوی ترکیه در ارتباط با وضعیت پناهندگان و عدم توانایی در تحمل بیش از پیش این بار سنگین و حمایت از گروهای مخالف دولت سوریه، مهمترین دلیل حضور ترکیه تثبیت موقعیت خود در مدیترانه شرقی به عنوان یک قدرت منطقه‌ای است تا در آینده‌ای نه چندان دور بتواند از منابع عظیم گازی استخراج شده حداکثر انتفاع را ببرد. لذا از نگاه آنکارا پا پس کشیدن از ادلب می‌تواند به اعتبار این دولت در مدیترانه که درگیر جنگ نرمی به مراتب گسترده‌تر از خاک سوریه با قدرت‌های منطقه‌ای و حتی جهانی است منجر شود.
ترکیه تلاش دارد به حضور مستقیم نظامی در عرصه‌های منازعات منطقه، قدرت برتر منطقه‌ای خود را مانند آمریکایی‌ها و روس‌ها به نمایش بگذارد در حالکیه ترکیه نه می‌خواهد و نه می‌تواند و نه باید در موقعیت اشغال یک کشور ثالثی قرار گیرد ولی مسلم است که تلاش دارد به پشتوانه نظامی عمق راهبردی خود را وسعت بخشیده و امنیت منافع دراز مدت خود را تامین کند
روسیه منافع ملی خود را به جبهه مقاومت ترجیح می‌دهد
شمس: روسیه چه نقشی در افزایش و یا کاهش تنش‌ها ایفا می‌کند و آیا به حمایت خود از اسد ادامه خواهد داد؟
توجه به این نکته بسیار ضروری است که نباید دچار این خطای استراتژیک شد که روسیه با علم به اهداف استراتژیک محور مقاومت و به منظور حمایت راهبردی از اهداف مقاومت در صفحه شطرنج سوریه حضور یافته است. علیرغم بزرگ نمایی‌های صورت گرفته در برخی از تحلیل‌های داخلی در ارتباط با حمایت روسیه از محور مقاومت، باید بدون تعارف گفت که روسیه هم مانند ترکیه، ادعاء و اقدام رهبری حرکت انقلاب اسلامی را بر عهده ندارد و در تمامی این سال‌ها منافع ملی خود را در سوریه و کشورهای دیگر ارجح‌تر از هر موضوعی دانسته و تمامی اقدامات خود را در این راستا تعریف و تنظیم کرده است. حضور روسیه در بندر لازقیه و طرطوس و اجاره ۵۰ ساله این بندر استراتژیک گویای این واقعیت است که روسیه نیز با علم به آینده دریای مدیترانه تلاش دارد تا سهم خود را از منابع عظیم انرژی این منطقه با حضور بلند مدت تضمین نماید. گواه این ادعا، سکوت روسیه در قبال حملات چندین باره رژیم صهیونیستی به مواضع نیروهای محور مقاومت در خاک سوریه است و از منظر روس‌ها نیروهای مقاومت در واکنش به حملات صهیونیست‌ها دست باز ندارند و مدام از این ناحیه در تنگنا هستند ولی در مجموع روسیه تلاش دارد نقش میانجیگری بین «سوریه – ترکیه» و «ترکیه -ایران» را بر عهده داشته باشد.
از طرف دیگر نباید از تاثیر مستقیم مسکو بر دولت سوریه و بشار اسد غافل شد. به عبارت بهتر عنصر موثر و تصمیم‌گیر در صف حامیان دولت سوریه، روسیه است. که با توجه به مناسبات گسترده‌ای که با ترکیه طی سال های اخیر از پروژه گازی ترک-استریم گرفته تا همکاری در تاسیسات هسته‌ای آک کویو و همچنین فروش سیستم‌های اس ۴۰۰ به آنکارا داشته است، سبب شده است تا روس ها مانع اقدامات دیگر حامیان دولت سوریه بر علیه مواضع ارتش ترکیه شود.
با این وصف روس‌ها تلاش میکنند تنش‌های پیش آمده بین سوریه و ترکیه را در قالب توافق نامه‌های سوچی و آستانه حل و فصل کند بطوریکه از ساعت ۰۰.۰۱ روز جمعه آتش بس برقرار شده و نیروهای مشترک نظامی روسیه و ترکیه در ادلب حضور یافته و و با ایجاد منطقه امن برای مخالفیت روند توافق سوچی و آستانه را پیش خواهند برد و به این ترتیب روند تنش‌ها بین دو کشور کاهش خواهد یافت.
آمریکا می‌خواهد ایران و ترکیه را روبروی یکدیگر قرار دهد/ شهید سلیمانی هیچگاه اجازه رویارویی نظامی ایران و ترکیه را نداد
شمس: چرا ایران نسبت به شهادت نظامیان وابسته به خود بی‌تفاوت ماند؟ آیا واکنشی نشان خواهد داد؟
قبل از پاسخ به این سوال باید یادآوری کنم که رهبران و رزمندگان انقلاب اسلامی هیچ وقت اهداف راهبردی جهان اسلام را قربانی اقدامات واکنشی ننموده و نخواهند نمود انقلابیون اسلامی ایرانی خود را از امت محمد(ص) و ملت امام حسین(ع) می‌دانند و وحدت امت اسلامی برای انقلابیون موضوعی راهبردی است.
باید این موضوع را در نطر داشت که هدف آمریکا، اسرائیل این است که ایران و ترکیه را در میدان سوریه مقابل یکدیگر قرار دهند و از این طریق به جنگ شیعه و سنی دامن بزنند موضوعی که مدام شهید سلیمانی مراقب آن بود و اجازه نداد دشمنان اسلام از این منظر، ورود داشته باشند. بنابراین جمهوری اسلامی به هیچ عنوان نباید یکی از طرف‌های درگیری با ترکیه در ادلب باشد، خصوصا که روس‌ها ضامن اجرای توافق سوچی هستند و بر آن تاکید کرده‌اند و باید هم آنها اقدام کنند.
ایران اجازه نمی‌‌دهد دولت اسلامگرای ترکیه به آغوش صهیونیست‌ها بیافتد
در حال حاظر روابط ایران اسلامی با ترکیه فراتر از آن است که با آنچه که حضور مستشاری می‌خوانیم با خدشه بزرگ مواجه شود. جمهوری اسلامی داعیه رهبری انقلاب اسلامی را بر عهده دارد و نمی‌تواند اجازه دهد یکی از دولت‌های اسلام گرا به آغوش صهیونیست‌ها بیافتد یقینا خواسته شهداء هم این نیست که بن امت اسلامی شکاف ایجاد شود.
دیپلماسی ایرانی می‌تواند به حضور نظامی ترکیه در سوریه پایان دهد
به نظر می‌رسد اولا با استفاده از ظرفیت توافق روسیه و ترکیه مبنی بر نابودی تروریست‌ها، انتقام شهدای مقاومت را گرفت در ثانی باید توجه داشت که نباید انرژی میان جنبش‌ها و حرکت های درون جهان اسلام صرف رو در رویی مسلمین شود بلکه این انرژی باید در تقابل با صهیونیست‌ها و استکبار بکار گرفته شود. همچنین باید این موضوع را در نظر داشت که دیپلماسی انقلاب اسلامی می‌تواند با فعال شدن در عرصه سیاسی به حضور ترکیه در خاک سوریه خاتمه دهد! همچنین باید دقت نمود که ضعیف شدن دولت اسلامگرای ترکیه در نهایت منجر به تقویت جناح‌های پیرو کامل آمریکا و غرب در این کشور منجر خواهد شد.
انتهای پیام/
